قلیا چیست؟
در علم شیمی به موادی که پذیرنده پروتون باشند، مواد قلیایی یا بازی گفته می شود. مواد قلیایی وقتی در آب حل می‌شوند به شکل یون هیدروکسید در می‌آیند. این ترکیبات در ساختار خود گروه هیدروکسیل (OHˉ) داشته و عموما مزه تلخی دارند. در واقع بازها غلظت یون هیدرونیوم H3O+) )را در آب کاهش می دهند و در واکنش ها تمایل به گرفتن الکترون دارند. بازها عموماً تلخ مزه هستند و حالت چرب مانند دارند و در واکنش با اسید ها تولید آب و نمک می‌کنند. در صورت خنثی سازی اسید با بازهای قوی همچون سود سوزآور یا پتاسیم هیدروکسید، واکنش به شدت گرماده خواهد بود که در این شرایط ماده شیمیایی قلیایی نیز بسیار خطرناک می باشد.
ویژگی های عمومی مواد قلیایی
• بازهای متمرکز و قوی با سموم و مواد آلی و با مواد اسیدی به شدت واکنش نشان می دهند.
• بازهای قوی خورنده هستند.
• دارای طعم تلخ هستند.
• سطح آن ها بسیار لیز و لغزنده است.
• هدایت الکتریکی دارند.
• کاغذ تورنسل را به رنگ آبی درمی آورند.
• بازها می توانند اکسید، هیدروکسید، و یا کربنات های فلزات باشند.
انواع قلیاها و کاربردهای آن
قلیا ها براساس تعداد یون های هیدروکسیلی که هنگام حل شدن در آب تولید می کنند به دو دسته بازهای قوی و ضعیف تقسیم بندی میشوند.
بازهای قوی: آن دسته از بازها که در محلول های آبی به صورت کامل یا تا حد زیادی هیدرولیز می شوند، جزو بازهای قوی دسته بندی می شوند.
بازهای ضعیف: گروهی از انواع بازها هستند که در محلول های آبی به صورت کامل جداسازی نمی شوند یا به تعبیری دیگر فرآیند پروتون دهی در این محلول ها به صورت کامل انجام نمی شود.
نمونه قلیاهای پرکاربرد

هیدروکسید سدیم:
یک باز بسیار قوی است و به دلیل خواص منحصر به فردی که دارد در تعداد بسیار زیادی از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد.

هیدروکسید پتاسیم:
یک ترکیب جامد سفید رنگ و فوق العاده خورنده
می باشد که با نام پتاس نیز شناخته می شود و جزو قویترین بازهای شناخته شده می باشد.

هیپو کلریت سدیم:
معمولاً به صورت محلول رقیق به رنگ زرد بوده و با
نام تجاری آب ژاول عرضه می شود. همچنین این ماده یک اکسید کننده قوی و دارای خاصیت خورندگی می باشد.

بی کربنات سدیم:
یک نمک معدنی است که معمولا با نام جوش شیرین شناخته می شود. و خاصیت نسبتا
قلیایی دارد.
کاربرد قلیاها
صنایع شوینده
خمیردندان هایی که اغلب از آن ها استفاده می کنیم، حاوی فلوراید سدیم هستند که ماهیت بازی دارد. این ماده می تواند به از بین بردن باکتری ‌های موجود در دهان منجر شود. اغلب صابون ها و شامپوها حاوی هیدروکسید سدیم به عنوان یکی از اصلی ترین مواد بازی هستند. نه تنها در این نوع از شوینده ها، بلکه در تمام محصولات پاک کننده از جمله مواد شوینده بدن، لباس و سطوح، هیدروکسید سدیم مورد استفاده قرار می گیرد.
کشاورزی و دامداری
یک ازپرکاربردترین مواد در کشاورزی بازها می باشند به عنوان مثال آمونیاک که در تهیه و تولید انواع کودها مورد استفاده قرار می گیرد. هیدروکسی کلسیم نیز که با نام آهک هیدراته شناخته می شود در خنثی کردن اسیدیته خاک و همچنین در بهبود تغذیه دام ها بسیار پرکاربرد می باشد. از بازها در ساخت انواع آفت کش ها نیز استفاده می شود.
صنایع دارویی و غذایی
یکی از محصولات رایج در آشپزخانه ها بی کربنات سدیم یا جوش شیرین می باشد. از جوش شیرین در آشپزی، پخت کیک، نان و… استفاده می کنند. از آنجایی که جوش شیرین، یک باز ضعیف می باشد، برای مصرف متداول انسان بی خطر است. بازها در ساخت انواع داروها کاربرد دارند. به عنوان مثال منیزیم هیدروکسید به عنوان یک آنتی اسید و به منظور خنثی سازی اسید اضافی در معده و برای درمان سوء هاضمه استفاده می شود.همچنین کربنات کلسیم با خاصیتی مشابه برای درمان سوزش سر دل به کار گرفته می شود.
صنایع ساخت و ساز و تولیدی
از بازهایی چون هیدروکسید کلسیم برای زدودن دی اکسید گوگرد خروجی از دودکش نیروگاه ها و کارخانه ها
استفاده می کنند. صنایع تصفیه آب و فاضلاب نیز از جمله صنایعی هستند که از خواص بازها در آن استفاده می شود؛ در این صنایع برای از بین بردن عوامل سختی آب مثل کلسیم و منیزیم و به طور کلی نرم کردن آب از بازهایی چون سدیم کربنات استفاده می شود.
از دیگر کاربردهای بازها می توان به ساخت کپسول های آتش نشانی، به عنوان الکترولیت، صنایع کاغذ و فیبر مصنوعی اشاره کرد.